Fascynująca obcość. Kultura japońska oczami zachodnich filmowców

dr Zbigniew Wałaszewski
(Kolegium Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa)

Fascynację japońską kulturą budzi jej obca zachodnim tradycjom, kolorowa egzotyka (stroje, obyczaje, język) postrzegana i wykorzystywana przez licznych filmowców jako atrakcyjna dekoracja filmowych opowieści – sentymentalna, kiczowata, fantastyczna. Wydaje się jednak, że nawet w tak powierzchownym traktowaniu odmiennej kultury można dostrzec zafascynowanie znacznie głębszą odmiennością: w postrzeganiu świata i rozumieniu miejsca człowieka w tym świecie.

Owo postrzeganie to równoprawność człowieka i przyrody, pustki i istnienia w widzeniu świata oraz spoczywający na człowieku rygorystyczny obowiązek kroczenia właściwą dla siebie drogą. Czy jednak mówienie o tym nie jest wyłącznie idiomem fascynującej, obcej kultury?

Spróbuję odnieść się do tych zagadnień myśląc o kinie grozy, kaijū-eiga, filmie samurajskim, japońskich mistrzach filmu Y. Ozu i A. Kurosawie, a ze strony zachodu o filmach Q. Tarantino, G. Lucasa, J. Jarmuscha, H. Hartleya.