Fragment całości. Ślady estetyki japońskiej w pracach na jedwabiu wybranych polskich artystek

dr Magdalena Durda-Dmitruk
(Kolegium Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata)

Jedwab, kojarzony przede wszystkim z tradycją Dalekiego Wschodu, w której szczególnie istotne były jego walory użytkowe, współcześnie eksploatowany jest z dużym powodzeniem przez twórców różnych mediów. Chętnie wykorzystują go kobiety-artystki, malując, wyszywając, utrwalając na nim jak na światłoczułej błonie fotograficzne wizje lub tworząc za jego pomocą efemeryczne przestrzenne instalacje.

Celem prezentacji jest wskazanie śladów obecności estetyki i tradycji japońskiej w pracach na jedwabiu kilku artystek zamieszkałych w Polsce (Joanna Stasiak, Małgorzata Malwina Niespodziewana-Rados) oraz we Francji (Ewa Kuryluk, Gabriela Morawetz). Przedstawiam nawiązania do wybranych aspektów japońskiej estetyki i sztuki: zarówno w odniesieniu do formy i kompozycji (np. fragmentaryczność, asymetria, płaskość, przeskalowania, aktywna rola pustki, niedopowiedzenia, prostota, naturalność, minimalizm), jak i kategorii oraz pojęć, np. mono no aware, yugen, shibui, wabi sabi.

Każda z twórczyń przyznaje się do fascynacji kulturą i sztuką Japonii. Jedwab jako medium wybierają z pełną świadomością jego pochodzenia i wielowiekowej tradycji, ale także ze względu na specyficzne właściwości.

Doceniając walory materii – półprzezroczystość, blask, mięsistość, zwiewność, obustronność – artystki utrwalają na niej fragmenty codzienności, ślady pamięci, opowieści o przemijaniu oraz przemianie. Łączy je też podobna wrażliwość, poetycki efemeryczny, minimalistyczny sposób obrazowania i intuicyjność zapisu.