Celebration: pomiędzy estetyką a krytyką

Celebration: japońsko-polska wystawa sztuki współczesnej ostała zorganizowana w celu uczczenia stulecia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Japonią a Polską. Zostanie ona zaprezentowana w maju 2019 roku w Tokijskim Centrum Sztuki w Japonii oraz dwukrotnie w Polsce: pod koniec maja podczas Tygodnia Sztuki w Poznaniu i w czerwcu w szczecińskim Centrum Sztuki Współczesnej TRAFO. Organizatorzy wybrali 21 artystów młodego i średniego pokolenia z obydwu krajów. Celem było nie tylko pokazanie ich dzieł, ale też zaproszenie ich do współpracy i późniejszego zaprezentowania jej wyników, przy jednoczesnym zachęcaniu do dalszej wymiany artystycznych doświadczeń w przyszłości.

Wraz z Pawłem Pachciarkiem jestem współkuratorem tej wystawy i jednym z naszych działań kuratorskich było przeprowadzenie ankiety dotyczącej tematu przewodniego naszego wydarzenia. Ostatecznie podjęta została decyzja, aby skupić się na współczesnych przejawach efemerycznej i poetyckiej estetycznej wrażliwości, którą po japońsku można określić jako mono no aware, oraz na przenikliwym krytycznym spojrzeniu, jakie artyści kierują w stronę dzisiejszego społeczeństwa.

Wyrafinowanie, umiłowanie natury oraz poczucie przemijalności i krótkotrwałości wszystkiego, interpretowane w ujęciu mono no aware – to wszystko cechy, które uważane są za typowo japońskie. Są one rzeczywiście widoczne zarówno w pracach debiutujących japońskich artystów, jak i artystów średniego pokolenia – tak samo jak w przypadku sztuk tradycyjnych. Wydaje się, że to właśnie one są wyraźnym elementem już na pierwszy rzut oka łączącym wszystkie dzieła. Dominujące cechy, które wyróżniają z kolei polskich artystów, to np. poczucie humoru, ostra krytyka społeczna, bystrość i inteligencja. Jako że Japonia i Polska są od siebie geograficznie bardzo odległe i mają bardzo różne historie oraz tła kulturowe, na pierwszy rzut oka wydają się nie mieć ze sobą wiele wspólnego. Jednak pomimo różnic dokładniejsza obserwacja pozwoli dostrzec podobieństwa warte dalszej analizy.

Poczucie mono no aware często postrzegane jako pojęcie nieodłącznie japońskie może zostać zauważone także w pracach polskich artystów i na odwrót – bliższe przyjrzenie się dziełom artystów japońskich pozwoli odkryć ukrytą pod ich spokojną powierzchnią również przenikliwą wrażliwość krytyczną. W swoim wystąpieniu chciałabym powtórnie przeanalizować tę strefę „pomiędzy estetyką a krytyką”.